Ασφαλώς Καλοκαίρι! Καλοκαίρι, ώρα για παιχνίδι!

Μετά από μία μακρά, κατά περιόδους αβέβαιη και απαιτητική σχολική χρονιά για μικρούς και μεγάλους, έφτασε επιτέλους το καλοκαίρι. Οι απαιτήσεις της καθημερινότητας δίνουν για λίγο καιρό τη σκυτάλη σε μια περίοδο ανάπαυλας, ψυχικής «αγρανάπαυσης» και επανασύνδεσης με τα προσωπικά μας ψυχικά αποθέματα.

Για τα παιδιά, ένα από τα βασικότερα αποθέματα είναι και η δυνατότητα για παιχνίδι, η σημασία του οποίου έχει αναγνωριστεί και από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ). Το παιχνίδι συνιστά μια εγγενή διεργασία, η οποία εντείνει την ανάπτυξη του παιδιού σε πολλαπλά επίπεδα (γνωστικό, συναισθηματικό, κοινωνικό κ.α) και κινητοποιείται από την εσωτερική του ανάγκη για ευχαρίστηση, κοινωνικοποίηση, πειραματισμό και εξερεύνηση του υλικού ή φανταστικού κόσμου (Nilsson, Ferholt, & Lecusay, 2018). Αποτελεί σταυροδρόμι μεταξύ εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας, φαντασίας και πραγματικότητας, ενώ παράλληλα διευρύνει την υποκειμενική αντίληψη του παιδιού για τον κόσμο, μέσω της αφομοίωσης νέων εμπειριών που προσφέρει.

Η συμπεριφορά που εκδηλώνει ένα παιδί κατά την διάρκεια του παιχνιδιού είναι ανάλογη με τις ικανότητες και τις ανάγκες του σε μια δεδομένη αναπτυξιακή περίοδο. Βάσει μελετών (Anderson-McNamee & Bailey, 2010 ), το παιχνίδι διακρίνεται σε 5 βασικούς τύπους:

• Σωματικό παιχνίδι --> Συντελεί στην ανάπτυξη κινητικών και γνωστικών δεξιοτήτων (Smith & Pellegrini, 2008). Ενισχύει την ικανότητα συγκέντρωσης στις σχολικές εργασίες και τη γνωστική ανάπτυξη των παιδιών, την συναισθηματική αυτορρύθμιση και την κοινωνική επάρκεια (Whitebread et al., 2017).
• Κοινωνικό παιχνίδι --> Ενδείξεις κοινωνικού παιχνιδιού αναδύονται κατά την πρώιμη παιδική ηλικία με την μορφή του παράλληλου παιχνιδιού και συστηματοποιούνται προς το τέλος της προσχολικής ηλικίας με την ανάπτυξη του συντροφικού παιχνιδιού, το οποίο έχει ως στόχο το μοίρασμα, την ανταλλαγή, τη συνεργασία για την επίλυση προβλημάτων και την κατανόηση κοινωνικών κανόνων (Anderson-McNamee & Bailey, 2010).
• Παιχνίδι με αντικείμενα --> Μέσα από το συγκεκριμένο είδος παιχνιδιού, τα παιδιά ανακαλύπτουν νέους τρόπους χρήσης αντικειμένων, συμβολικούς και κατασκευαστικούς. Συνεπώς, το παιχνίδι με αντικείμενα ενισχύει τις αισθητηριακές και γνωστικές  δεξιότητές τους, καθώς και την ακαδημαϊκή τους επίδοση. Αναλυτικότερα, έχει παρατηρηθεί θετική συσχέτιση μεταξύ ικανοτήτων κατασκευής ενός έργου (όπως τουβλάκια, πάζλ κ.α.) και επίδοσης στα μαθηματικά (Nath & Szücs, 2014).
• Παιχνίδι με λέξεις --> Χρησιμοποιώντας τη γλώσσα ως μέσο παιχνιδιού (με ευφάνταστο, χιουμοριστικό τρόπο, νεολογισμούς κ.α), ενισχύεται η φαντασία και η δημιουργικότητα των παιδιών, ενώ παράλληλα προωθείται η διάκριση μεταφορικού και κυριολεκτικού λόγου.
• Παιχνίδι ρόλων --> Το παιδί, ήδη από την προσχολική ηλικία, είναι σε θέση να προσποιείται, να δημιουργεί ιστορίες και να αναλαμβάνει απλούς ρόλους, οι οποίοι αυξάνουν αναλογικά σε συνθετότητα, όσο το παιδί αναπτύσσεται. Μέσω του παιχνιδιού ρόλων το παιδί αναπτύσσει πολύ βασικές ικανότητες, όπως η δημιουργικότητα, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και η αυτορρύθμιση (Russ, 2018). Η αυτορρύθμιση σχετίζεται και με τον έλεγχο των παρορμήσεων, αλλά και με την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης, η οποία θεωρείται και βάση της προκοινωνικής συμπεριφοράς. Ως προκοινωνική συμπεριφορά ορίζεται το σύνολο εκείνων των πράξεων που έχουν ως στόχο να ωφελήσουν τους άλλους, χωρίς να αναμένεται άμεση προσωπική ανταμοιβή.

Προτάσεις για ένα ξέγνοιαστο, ανέμελο και δημιουργικό καλοκαίρι με τα παιδιά μας:

1. Συνοδέψτε το παιδί σας στην παιδική χαρά. Η παιδική χαρά είναι ένας χώρος όπου το παιδί μπορεί να τρέξει, να ευχαριστηθεί και να διοχετεύσει με εποικοδομητικό τρόπο την ενεργητικότητά του. Μπορείτε να επισκεφθείτε διαφορετική παιδική χαρά κάθε εβδομάδα, ώστε οι εξορμήσεις να γίνουν ακόμα πιο διασκεδαστικές.

2. Παίξτε με τα παιδιά σας στη θάλασσα. Κι αν ακόμα δεν βρίσκεστε στη θάλασσα, μπορείτε να παίξετε χρησιμοποιώντας με ασφάλεια νεροπίστολα και λάστιχα σε έναν εξωτερικό χώρο, αξιοποιώντας τις δυνατότητες για διασκέδαση που προσφέρει το νερό!

3. Πηγαίνετε μια ποδηλατάδα! Οι εξορμήσεις με το ποδήλατο, πέρα από διασκεδαστικές, αποτελούν ομαδικές δραστηριότητες που έχουν ως δευτερογενές όφελος και την εκγύμναση.

4. Οργανώστε ένα πικ νικ με την οικογένεια.

5. Οργανώστε μια εξόρμηση στη φύση και επωφεληθείτε από την ευκαιρία επαφής με αυτήν. Συζητήστε για τα διάφορα είδη φυτών και ζώων που παρατηρείτε.

6. Επισκεφθείτε εκπαιδευτικούς χώρους, όπως ένα μουσείο, έναν ζωολογικό κήπο, ακόμη και ένα θεματικό πάρκο. Οτιδήποτε ενέχει εκπαιδευτική αξία και ταυτόχρονα διεγείρει το μυαλό των παιδιών, αποκτά ακόμη μεγαλύτερη αξία όταν οι γονείς συνδράμουν στην δραστηριότητα, αφού λειτουργούν ως πρότυπα.

7. Φυτέψτε λουλούδια μαζί με τα παιδιά σας. Ενσταλλάξτε τους την αγάπη, τη φροντίδα και τον σεβασμό για την φύση, μέσα από μια ομαδική δραστηριότητα, η οποία φυσικά ομορφαίνει και το μπαλκόνι σας.

8. Δημιουργήστε αναμνήσεις. Βγάλτε φωτογραφίες, ενδυναμώστε τους οικογενειακούς δεσμούς και συσφίξτε την επικοινωνία με το παιδί σας.

9. Περιορίστε όσο το δυνατόν περισσότερο την χρόνο που περνούν τα παιδιά μπροστά από οθόνες. Μείνετε οι ίδιοι offline.

Αν και η τεχνολογία υπεισέρχεται κάθε μέρα όλο και περισσότερο στη ζωή μας, δεν πρέπει ποτέ να λησμονούμε ότι η σπουδαιότητα της ουσιαστικής μας παρουσίας (φυσικής και συναισθηματικής) στη ζωή των παιδιών μας, δεν μπορεί ούτε πρέπει να υποκαθίσταται από τη χρήση οθονών, ακόμα κι αν κάποιες φορές αυτό φαίνεται δελεαστικό.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111», ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.
 
Βιβλιογραφία
Anderson-McNamee, J. K., & Bailey, S. J. (2010). The importance of play in early childhood development. Montana State University Extention, 4 (10), 1-4.
Nath, S., & Szücs, D. (2014). Construction play and cognitive skills associated with the development of mathematical abilities in 7-year-old children. Learning and instruction, 32, 73-80
Nilsson, M., Ferholt, B., & Lecusay, R. (2018). ‘The playing-exploring child’: Reconceptualizing the relationship between play and learning in early childhood education. Contemporary Issues in Early Childhood, 19(3), 231–245
Russ, S. W. (2018). Pretend play and creativity: Two templates for the future. In R. J. Sternberg & J. C. Kaufman (Eds.), The nature of human creativity (p. 264–279). Cambridge University Press
Smith, P. K., & Pellegrini, A. (2008). Learning through play. Encyclopedia on early childhood development, 24 (8), 1-6.
Whitebread, D., Neale, D., Jensen, H., Liu, C., Solis, S. L., Hopkins, E., Hirsh-Pasek, K., & Zosh, J. (2017). The role of play in children's development: a review of the evidence. LEGO Fonden.