Ασφαλώς Καλοκαίρι! Περνώ και μόνος μου καλά.. στην κατασκήνωση!

Καθώς τα σχολικά κουδούνια σιώπησαν και μία ολόκληρη σχολική χρονιά έφτασε στο τέλος της, μικροί και μεγάλοι καλωσορίσαμε το πολυπόθητο καλοκαίρι!  Το καλοκαίρι, λοιπόν, ήρθε ύστερα από μία απαιτητική και γεμάτη σχολική χρονιά να μας ζεστάνει, αλλά και να προσφέρει στους μικρούς μας φίλους πολλές και νέες ευκαιρίες για διασκέδαση, παιχνίδι και ξεκούραση!

Γυρνώντας πίσω στον χρόνο και ξαναζωντανεύοντας τις δικές μας καλοκαιρινές αναμνήσεις ως παιδιά, πολλοί από εμάς θα φέρουμε στον νου κάστρα φτιαγμένα από άμμο, βουτιές και παιχνίδια στο νερό, αλλά και στιγμές διασκέδασης και χαράς στην κατασκήνωση, κοντά σε παλιούς και νέους  φίλους. Η κατασκήνωση, λοιπόν, ένας θεσμός που πολλοί αναπολούμε με αγάπη, αποτελεί μία μοναδική εμπειρία, μία εναλλακτική ιδέα, ώστε να αξιοποιήσουν τα παιδιά δημιουργικά ένα μέρος του καλοκαιριού τους!

Στην πραγματικότητα, ο θεσμός της κατασκήνωσης δεν είναι μία ανακάλυψη της σύγχρονης εποχής, αλλά βρίσκει τις ρίζες της φιλοσοφίας του στην μακρινή αρχαία εποχή. Ήδη από τα αρχαία χρόνια οι κοινωνίες αναγνώριζαν τα οφέλη της παραμονής του ανθρώπου σε υπαίθριο χώρο.Έτσι, μέρος της διαπαιδαγώγησης των παιδιών γινόταν στην ύπαιθρο υπό την εποπτεία ενάρετων και ικανών παιδαγωγών (Φιλίππου, 2003, Γιόκαρης, 1959).

Σήμερα, αντίστοιχα, η κατασκήνωση ως υπαίθρια δραστηριότητα εκφράζεται από την παραμονή ομάδων ατόμων σε ανοικτό υπαίθριο χώρο με σειρά διανυκτερεύσεων, ενώ παράλληλα, ακολουθεί την εφαρμογή ενός σχεδιασμένου προγράμματος υπό τη συνεχή καθοδήγηση εκπαιδευμένων συνοδών, το οποίο αποβλέπει στη διαπαιδαγώγηση, την άσκηση, την ευχαρίστηση και τελικώς την αναψυχή των συμμετεχόντων. Συμπληρωματικά, θα μπορούσαμε να πούμε πως η κατασκήνωση είναι μια περιστασιακή συνύπαρξη ομάδων ατόμων που αποφασίζουν να μοιραστούν οργανωμένα και δημοκρατικά έναν υπαίθριο χώρο με συγκεκριμένες αρχές συμβίωσης και κοινούς στόχους. (Κουθούρης,  2009).

Πλέον, τα προγράμματα κατασκηνώσεων ποικίλλουν και με βάση τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του κάθε παιδιού, μπορούμε να επιλέξουμε τον κατάλληλο τύπο κατασκήνωσης ανάμεσα σε αυτούς που ακολουθούν:

• Τυπική κατασκήνωση: έχει γενικούς στόχους, όπως την επαρκή και υγιεινή διατροφή, το ήρεμο περιβάλλον, την ελαφρά άσκηση των κατασκηνωτών, την ψυχαγωγία μέσα από το ομαδικό παιχνίδι και την ασφάλεια (Φιλίππου, 2013).
• Αθλητική κατασκήνωση: το πρόγραμμά τους είναι προσανατολισμένο κυρίως σε αθλητικές δράσεις. Διαθέτουν μεγάλες αθλητικές εγκαταστάσεις και αθλητικό εξοπλισμό, κλειστά γυμναστήρια, κολυμβητήρια και ανοιχτά γήπεδα, παρέχοντας δυνατότητα διδασκαλίας και εκμάθησης σε πολλά αθλήματα (Φιλίππου, 2013).
• Ημερήσια κατασκήνωση: οι ημερήσιες κατασκηνώσεις δίνουν τη δυνατότητα σε παιδιά που ζουν σε αστικά κέντρα, να μετακινούνται ελάχιστα, παίρνοντας μέρος μόνο σε ένα ημερήσιο πρόγραμμα κατασκήνωσης. Στην Ελλάδα λειτουργούν κάποιοι πυρήνες ημερήσιων κατασκηνώσεων, κυρίως με προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης σε συνδυασμό με υπαίθριες αθλητικές δραστηριότητες (Φιλίππου, 2013).
• Κατασκήνωση Υπαίθριων Δραστηριοτήτων: οι κατασκηνώσεις αυτές συνήθως βρίσκονται σε δενδρόφυτες εκτάσεις και δεν διαθέτουν μόνιμες εγκαταστάσεις για την διαμονή των κατασκηνωτών, αλλά σκηνές. Στις κατασκηνώσεις αυτές πραγματοποιούνται δράσεις όπως: πεζοπορικές διαδρομές, μαθήματα αναρρίχησης, ορειβατικό ποδήλατο, νυχτερινές πεζοπορίες, κανό, καγιάκ, κωπηλασία, κατάβαση ποταμού, προσανατολισμό, τοξοβολία, ιππασία κ.ά.  (Φιλίππου, 2013).
• Κατασκήνωση εθελοντών - οικολογικού περιεχομένου: τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχει αναπτυχθεί αρκετά η ιδέα της εθελοντικής εργασίας για την προστασία του περιβάλλοντος. Με αυτή την ιδέα ως κοινό στόχο πολλοί νέοι συγκεντρώνονται κάθε χρόνο σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας και προσφέρουν εθελοντική εργασία για την προστασία του περιβάλλοντος (Φιλίππου, 2013).
• Προσκοπική κατασκήνωση: η ιδιαιτερότητα αυτών των κατασκηνώσεων είναι ότι συμμετέχουν μόνο παιδιά που ανήκουν σε κάποια προσκοπική ομάδα και έχουν παρακολουθήσει ήδη τα ανάλογα κατασκηνωτικά προγράμματα, τουλάχιστον για ένα εξάμηνο (Φιλίππου, 2013).

Αν και η συστηματική έρευνα για την αξία της κατασκήνωσης είναι περιορισμένη, αποτελεί γενική παραδοχή ότι τα οφέλη της κατασκήνωσης για τους νεαρούς συμμετέχοντες είναι πολλαπλά και σημαντικά. Πιο συγκεκριμένα, η κατασκηνωτική εμπειρία βοηθάει τα παιδιά:

• Να έρθουν σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον και να ευαισθητοποιηθούν ως προς περιβαλλοντικά ζητήματα
• Να εξοικειωθούν με την ιδέα του εθελοντισμού και των εθελοντικών δράσεων, μέσα από τη συμμετοχή τους σε αντίστοιχα κατασκηνωτικά προγράμματα.
• Να αναπτύξουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες και να καλλιεργήσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Ας μην ξεχνάμε πως οι ίδιοι οι κατασκηνωτές προσδοκούν να βρεθούν σε ένα περιβάλλον που προάγει τη δυνατότητα γνωριμίας τους με νέα παιδιά, να επικοινωνήσουν μαζί τους και να κάνουν νέους φίλους (Alexandris & Kouthouris, 2005).
• Να εξοικειωθούν με την ιδέα και την λειτουργία μίας ομάδας, καθώς και να αναπτύξουν δεξιότητες συνεργασίας.
• Να εξοικειωθούν με την ιδέα της διαφορετικότητας, μέσα από τη γνωριμία και την αλληλεπίδρασή τους με πληθώρα άλλων παιδιών.
• Να αναπτύξουν ικανότητες ενσυναίσθησης, αλλά και συναισθήματα αλτρουισμού, λειτουργώντας ως μέλη μιας ομάδας.
• Να καλλιεργήσουν τον σεβασμό προς τους άλλους.
• Να υιοθετήσουν δεξιότητες ζωής, όπως η λήψη αποφάσεων και η επίλυση προβλημάτων (Garst, 2005, Garst & Bruce, 2003).
• Να βελτιώσουν τη φυσική τους κατάσταση και να συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες.
• Να χαλαρώσουν και να αφιερώσουν χρόνο στο παιχνίδι!

Η κατασκήνωση, λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε πως αποτελεί μία ολόκληρη εμπειρία, μια νέα περιπέτεια, που καλεί τα παιδιά να προσαρμοστούν σε ένα νέο κοινωνικό περιβάλλον, υπό καινούργιες συνθήκες διαβίωσης και γεμάτο νέα πρόσωπα.

Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως καθώς κάθε παιδί είναι διαφορετικό, κάθε παιδί ανταποκρίνεται και με διαφορετικό τρόπο στις νέες συνθήκες, στις οποίες καλείται να προσαρμοστεί. Η έννοια της προσαρμοστικότητας, αφορά, ακριβώς, την τάση και την ικανότητα του παιδιού να εξοικειώνεται και να εναρμονίζεται δυναμικά και δημιουργικά προς κάθε αλλαγή του κοινωνικού περιβάλλοντός του (Dockett, S., & Perry, B., 2001). Επομένως, κάποια παιδιά ενδέχεται να προσαρμόζονται με μεγαλύτερη ευκολία στην εμπειρία της κατασκήνωσης, ενώ κάποια άλλα ενδέχεται να δυσκολεύονται να προσαρμοστούν.

Έτσι λοιπόν, ο φόβος του αγνώστου, ο αποχωρισμός από τους γονείς, η συνειδητοποίηση του παιδιού ότι χάνει τα «πρωτεία», η απώλεια της αίσθησης της μοναδικότητας που είχε στο σπίτι, η γνώση ότι θα πρέπει να δουλέψει και να κουραστεί για να ενταχθεί σε μία νέα ομάδα, μπορούν να αποτελέσουν για το παιδί πρακτικές και συναισθηματικές δυσκολίες (Δανάσσης, Αφεντάκης, & Δελλασούλας, 2002).

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να προσαρμοστούν με μεγαλύτερη ευκολία στη νέα αυτή εμπειρία;

Χρήσιμες Συμβουλές:

• Καλλιεργούμε ανοιχτό και ειλικρινή διάλογο με τα παιδιά.
• Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μοιραστούν τις ανησυχίες τους μαζί μας, αλλά και να  εκφράσουν τα συναισθήματά τους.
• Θυμόμαστε πως το άγχος του παιδιού να αποχωριστεί τους γονείς του, συνδέεται άμεσα με το γονεϊκό άγχος. Το άγχος των γονέων για τις εμπειρίες του παιδιού, για την προσοχή και τη φροντίδα που θα λάβει και για τη σχέση του με τους συνομηλίκους του μεταβιβάζεται στο παιδί άμεσα ή έμμεσα. Έτσι δίνουμε μεγάλη προσοχή και στις δικές μας αντιδράσεις.
• Προετοιμάζουμε κατάλληλα τα παιδιά. Ενημερώνουμε τα παιδιά πως η κατασκήνωση είναι ένας χώρος όπου θα περνάει χρόνο με τους συνομηλίκους του και θα κάνει νέους φίλους. Ενημερώνουμε τα παιδιά για το πρόγραμμα και τη ρουτίνα που θα ακολουθούν.
• Τα παιδιά, τα οποία ακολουθούν ήδη ένα πρόγραμμα και έχουν συνηθίσει σε μία ρουτίνα είναι πιο εύκολο να προσαρμοστούν.
• Επιλέγουμε συνεργατικά με το παιδί έναν τύπο κατασκήνωσης που θα ταιριάζει στις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά του.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση, μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών» 11611, ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφία:
Ανδριανάκου, Α., Γεωργαρά, Γ., & Καμπουρά, Ε. (2015). Άγχος αποχωρισμού και σχολική προσαρμογή.
Δανάσσης - Αφεντάκης Α., & Δαλλασούλας Λ.Γ., (2002). Σχολική επίδοση και χρονολογική ηλικία, Εκδόσεις: Γρηγόρης, Αθήνα.
Κουθούρης, Χ. (2009). Υπαίθριες Δραστηριότητες Αναψυχής, Ακραία Αθλήματα. Μάνατζμεντ Υπηρεσιών, Εκπαίδευση Στελεχών. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη.
Φιλίππου, Κ. (2013). Ο ρόλος της συμμετοχής σε κατασκήνωση στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων (Master's thesis).
Alexandris K. & Kouthouris C. (2005). Personal incentives for participation in summer children’s camps: Investigating their relationships with satisfaction and loyalty. Journal of Managing Leisure, 10, 1-15.
Dockett, S. & Perry, B., (2001). Starting school: Effective Transitions Early Childhood Research and Practice, 3 (2).
Garst, B.A. (2005). 2003-2004 Virginia 4-H Camping Report. Blacksburg, VA: State 4-H Office.
Garst, B.A. & Bruce, F.A. (2003). Identifying 4-H camping outcomes using a standardized evaluation process across multiple 4-H educational centers. Journal of Extension. www.joe.org/joe/2003june/rb2.shtml