Εκφοβισμός (Bullying) … Χαμένοι στη Μετάφραση

Το φαινόμενο του εκφοβισμού έχει πάρει στη χώρα μας μεγάλες δημοσιογραφικές αλλά και επιστημονικές διαστάσεις. Σύμφωνα με τον Olweus “Ένας μαθητής ή μια μαθήτρια γίνεται αντικείμενο εκφοβισμού ή θυματοποιείται, όταν υποβάλλεται κατ’ επανάληψη και κατ’ εξακολούθηση σε αρνητικές ενέργειες από έναν ή περισσότερους άλλους μαθητές” (Olweus, 2009). Ο όρος bullying παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες στη μετάφραση του τόσο στην ελληνική γλώσσα όσο και σε άλλες γλώσσες. Στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως «σχολικός εκφοβισμός» (Κουράκης, 2010), μια μετάφραση που περιορίζει το φαινόμενο στο σχολικό περιβάλλον, κάτι που ερευνητικά φαίνεται ότι δεν ισχύει. Έτσι ο όρος bullying στην Ελλάδα σταδιακά άρχισε να συνδέεται με την σχολική επιθετικότητα, όσο και με τις έννοιες της σχολικής βίας και της παραβατικότητας στο χώρο του σχολείου. Κι ενώ ως έννοιες συνδέονται, εντούτοις δεν ταυτίζονται.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 2013) ο εκφοβισμός είναι μια πολύπλευρη μορφή κακομεταχείρισης, η οποία παρατηρείται ως επί το πλείστον στα σχολεία και στους χώρους εργασίας. Χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη έκθεση ενός ατόμου σε φυσική ή / και συναισθηματική επιθετικότητα, όπως πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία, απειλές, παρενόχληση, χλευασμούς, καψόνια, κοινωνικό αποκλεισμό ή διάδοση φημών.

Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι μια σύγκρουση μεταξύ δυο ή περισσότερων παιδιών εντός ή εκτός σχολικού περιβάλλοντος καθόλου δεν αρκεί για να μιλήσουμε για bullying ή «σχολικό εκφοβισμό». Για να θεωρηθεί μια συμπεριφορά ως εκφοβισμός θα πρέπει να έχει τέσσερα χαρακτηριστικά (Olweus, 1973, 1991; Smith, 1991):
● Να γίνεται συστηματικά. Η έννοια της επανάληψης φαίνεται να έχει εξέχουσα θέση στο φαινόμενο, καθώς σύμφωνα και με την Παγκόσμια Αναφορά του ΟΗΕ για τη «Βία Κατά Των Παιδιών» του έτους 2006 (στο Pinheiro, 2006) ο εκφοβισμός διακρίνεται από τις υπόλοιπες μορφές βίας κατά των παιδιών, επειδή αποτελεί ένα πρότυπο επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς
● Να γίνεται από πρόθεση
● Nα έχει στόχο να πληγώσει κάποιον
● Να υπάρχει ανισορροπία δύναμης των ατόμων που εμπλέκονται . Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η ασυμμετρία δύναμης εξαρτάται από το πλαίσιο στο οποίο εμφανίζεται και είναι ρευστή. Όταν γίνεται λόγος για ανισορροπία δύναμης, μπορεί να αφορά τα σωματικά, συναισθηματικά, κοινωνικά χαρακτηριστικά των εμπλεκόμενων παιδιών. Σύμφωνα με τον Farrington (2010), οι περιπτώσεις όπου ένα ή περισσότερα παιδιά, ανάλογης ή ίσης δύναμης ή εξουσίας, επιτίθενται το ένα στο άλλο και θυματοποιούνται αμοιβαία δεν αποτελούν περιστατικά bullying.

Μια δεύτερη σύγχυση μπορεί να δημιουργηθεί από τα ίδια τα παιδιά που εκφοβίζουν ή που παρατηρούν και να ισχυριστούν ότι μια συμπεριφορά εκφοβισμού δεν είναι τίποτε περισσότερο ή λιγότερο από «πλάκα» ή «πείραγμα». Μια σημαντική διαφορά που τονίζει και ο ίδιος ο Olweus στο έργο του είναι ότι η πλάκα συμβαίνει μεταξύ φίλων ενώ ο εκφοβισμός όχι. Επίσης η πλάκα δεν περιλαμβάνει ένα παιδί που πονάει, φοβάται ή ντρέπεται, συναισθήματα που προκαλούν οι συμπεριφορές εκφοβισμού.

Εν κατακλείδι, θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή στον χαρακτηρισμό μιας πράξης ως «εκφοβισμό». Μια πλάκα μπορεί να μετατραπεί σε εκφοβισμό αλλά όχι απαραίτητα. Το ίδιο και με τις συγκρούσεις και τους καβγάδες. Η σημασία του διαχωρισμού εντοπίζεται και για την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης. Μια πλάκα που αντιμετωπίζεται ως εκφοβισμός ελλοχεύει τον κίνδυνο να γίνει πραγματικά εκφοβισμός κ.ο.κ.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Farrington, D.P.& Ttofi, M.Μ. (2010). School-Based Programs to Reduce Bullying and Victimization, National Criminal Justice. Διαθέσιμο στο file:///C:/Users/user/Downloads/School-based%20Anti-Bullying%20Programs%20v2_R.pdf Προσπελάστηκε στις 18/01/2015

Κουράκης, Ν. (2010). Δυνατότητες αντιμετώπισης της οργανωμένης σχολικής βίας (bullying). Στο: Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Ειδική Επιτροπή Μελέτης των Ομάδων Ενδοσχολικής Βίας (ΕΕΜΟΕΒ), Ομαδική Βία και Επιθετικότητα στα Σχολεία, Α. Γιωτοπούλου - Μαραγκοπούλου (Δ/νση Έκδοσης) (259-272). Αθήνα: Νομική Βιβλιοθήκη, 260.

Olweus D. (1991). Bully/victim problems among schoolchildren: basic facts and effects of a school based intervention program. In: Pepler D, Rubin K, editors. The development and treatment of childhood aggression. Hillsdale, NJ: Erlbaum. p 411–448

Pinheiro, S. P. (2006). World Report on Violence Against Children. UN Publishing Services (UN Geneva) and Services Concept. Geneva: ATAR Roto Presse SA, 121.

Smith PK. (1991). The silent nightmare: bullying and victimization in school peer groups. Psychologist 4: 243–248

World Health Organization: WHO. (2013). Διαθέσιμο στο http://www.who.int/en/