Η σημασία της φιλίας στο σχολικό πλαίσιο

Η σημασία της φιλίας στο σχολικό πλαίσιο

Η φιλία, ως έννοια, αποτελεί μία σταθερή στο χρόνο σχέση που χαρακτηρίζεται από συμπάθεια, αμοιβαιότητα και συνεργασία. Το κάθε μέλος εκδηλώνει πραγματικό ενδιαφέρον για το άλλο μέλος και η συναισθηματική αλληλεπίδραση μεταξύ αυτών είναι έκδηλη. Χαρακτηριστικά στοιχεία μίας φιλικής σχέσης είναι η συντροφιά, το αίσθημα ασφάλειας, ο κοινός σκοπός, η αφοσίωση και η άνευ όρων αποδοχή (Rubin & Ross, 2012). Τα μέλη αυτής της σχέσης αντιλαμβάνονται ο ένας τον άλλον ως ισότιμους, καθώς η δημιουργία και η διατήρηση αυτού του οικειοθελούς και αμοιβαίου συναισθηματικού δεσμού είναι καθαρά δική τους απόφαση (Majors, 2012).

Η ανάπτυξη της κοινωνικής συμπεριφοράς παρατηρείται ήδη από την προσχολική ηλικία, κατά την οποία βασικός στόχος των επαφών των παιδιών είναι το συνεργατικό και επιτυχημένο παιχνίδι (Acar et al., 2015). Αργότερα, όταν το παιδί ξεκινάει τη σχολική του φοίτηση, αρχίζει να αντιλαμβάνεται πιο συνειδητά τη σημασία της συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας.

Η επιλογή ατόμων με στόχο τη σύναψη φιλικών σχέσεων γίνεται πλέον μία ενεργητική διαδικασία που επηρεάζεται από γνωστικούς και εξελικτικούς παράγοντες, όπως επίσης και από το ισχύον κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον (Reeves, 2012). Εκτός από το μοίρασμα των παιχνιδιών, οι συμπάθειες, οι αντιπάθειες και η διάθεση για προσφορά βοήθειας καθορίζουν τη δημιουργία φιλικών σχέσεων (Cook & Cook, 2010). Σταδιακά, οι φίλοι αυξάνονται και το παιδί εκδηλώνει την ανάγκη να αποτελεί σταθερό μέλος μίας παρέας διότι με αυτό τον τρόπο νιώθει ασφάλεια και λαμβάνει την αναμενόμενη αποδοχή από τους συνομήλικούς του.

Εν συνεχεία, κατά την περίοδο της εφηβείας, τα άτομα επενδύουν περισσότερο χρόνο, προσπάθεια και ενέργεια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Απαιτείται από τα έφηβα άτομα μεγαλύτερη αμοιβαιότητα, παροχή συναισθηματικής υποστήριξης και εμπιστοσύνη. Η αυτοαποκάλυψη προσωπικών σκέψεων και συναισθημάτων μεταξύ εφήβων που θεωρούνται φίλοι είναι ιδιαιτέρως σημαντική και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα αλλά και την έκβαση της σχέσης (Lampropoulou, 2018).

Οι σχέσεις σε αυτή την αναπτυξιακή φάση στηρίζονται συνήθως στις παρόμοιες αντιλήψεις, στα κοινά ενδιαφέροντα και στις όμοιες αξίες, βάσει των οποίων διαμορφώνεται και η γενικότερη συμπεριφορά των ατόμων. Οι φίλοι διαδραματίζουν βαρυσήμαντο ρόλο στην ανάπτυξη της αυτόνομης συμπεριφοράς και της ταυτότητας του «εγώ» ενός εφήβου (Spear & Kulbok, 2004), ενώ η απώλεια μίας στενής σχέσης ισοδυναμεί με αποχωρισμό και βίωμα τραυματικής εμπειρίας (Curtis, 2015).

Η ύπαρξη στενών φιλικών σχέσεων κατά τη διάρκεια της σχολικής ζωής συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στη γνωστική, συναισθηματική, κοινωνική και ηθική ανάπτυξη των παιδιών. Μέσα από τις σχέσεις αυτές επιτυγχάνεται η κατάκτηση βασικών κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως είναι η συνεργατικότητα, η επικοινωνία, η τήρηση κανόνων, η ευγένεια και η αλληλοβοήθεια (Goswami, 2012). Τα παιδιά υιοθετούν αλτρουιστική συμπεριφορά, αναζητούν αποτελεσματικούς τρόπους επίλυσης τυχόν διαφωνιών και συγκρούσεων, κατανοούν τις επιπτώσεις και τα όρια των συμπεριφορών τους, και, τελικά, γνωρίζουν σταδιακά τον εαυτό τους και τους άλλους.

Επίσης, καταφέρνουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, γίνονται πιο δημιουργικά και εφευρετικά, αναπτύσσουν την ικανότητα να μπουν στη θέση των άλλων και αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση μέσα από τη συναναστροφή τους με φιλικά πρόσωπα (Giotsa & Touloumakos, 2014). Αναφορικά με το σχολικό πλαίσιο, οι φιλικές σχέσεις φαίνεται να ενισχύουν την ακαδημαϊκή προσαρμογή, περιορίζουν το μαθησιακό στρες, δίνουν ευκαιρίες για ανάπτυξη του αισθήματος της κοινωνικής στήριξης και ασφάλειας, και μειώνουν τις πιθανότητες θυματοποίησης των παιδιών από συνομήλικούς τους (Blatchford, Pellegrini & Baines, 2015).

Για όλους τους προαναφερθέντες λόγους, η κοινωνικοποίηση και το χτίσιμο στενών φιλικών σχέσεων κατά τη σχολική φοίτηση –και όχι μόνο– είναι υψίστης σημασίας για την ομαλή ανάπτυξη του παιδιού σε όλα τα επίπεδα. Είναι σημαντικό οι γονείς να κατευθύνουν το παιδί προς τη δημιουργία ποιοτικών σχέσεων και την ένταξη σε ομάδες και παρέες. Καλό είναι, ιδιαίτερα όταν το παιδί είναι στην αρχή της σχολικής του ζωής, να έχουν τη διάθεση να γνωρίσουν τους φίλους και τους γονείς των φίλων του παιδιού τους. Να το προτρέπουν να συναντιούνται και εκτός σχολείου ή να βρίσκονται σε κοινές εξωσχολικές δραστηριότητες, να συζητούν με στόχο την εκμάθηση δεξιοτήτων, όπως είναι η ενεργητική ακρόαση, και να μην κρίνουν τα άτομα που κάνουν παρέα με το παιδί τους. Με αυτό τον τρόπο, οι γονείς είναι σε θέση να παρατηρούν την εξέλιξη της φιλίας και να παρεμβαίνουν μόνο σε καταστάσεις που το παιδί καταπιέζεται ή δεν περνάει καλά.

Σε περίπτωση που το παιδί είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό, κτητικό ή εκδηλώνει ακραία συναισθήματα χρειάζεται πλαισίωση από την πλευρά των γονέων. Ως ενήλικες, οφείλουν να στέκονται δίπλα στο παιδί τους, να σέβονται τις επιλογές του και να δέχονται τους φίλους του με τη διαφορετικότητά τους.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε δωρεάν στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111», ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφία

Acar, I. H., Rudasill, K. M., Molfese, V., Torquati, J., & Prokasky, A. (2015). Temperament and preschool children’s peer interactions. Early Education and Development, 26(4), 479-495.

Blatchford, P., Pellegrini, A. D., & Baines, E. (2015). The child at school: Interactions with peers and teachers. Routledge.

Cook, J.L. & Cook, G. (2010). Friendships during the preschool and childhood years. Pearson Allyn Bacon Prentice Hall.

Curtis A. C. (2015). Defining adolescence. Journal of Adolescent and Family Health, vol. 7(2).

Giotsa, A. & Touloumakos, A. K. (2014). They accept me, they accept me not. Psychometric
properties of the Greek Version of the Child Parental Acceptance Rejection Questionnaire
– Short Form. Journal of Family Issues, 1-18

Goswami, H. (2012). Social relationships and children’s subjective well-being. Social Indicators
Research, 107, 575–588.

Lampropoulou, A. (2018). Personality, school, and family: What is their role in adolescents' subjective well-being. Journal of adolescence, 67, 12-21.

Majors, K. (2012). Friendships: The power of positive alliance. In Positive relationships (pp. 127-143). Springer, Dordrecht.

Reeves, E. B. (2012). The effects of opportunity to learn, family socioeconomic status, and friends on the rural math achievement gap in high school. American behavioral scientist, 56(7), 887-907.

Rubin, K. H., & Ross, H. S. (Eds.). (2012). Peer relationships and social skills in childhood. Springer Science & Business Media.

Spear, H. J., & Kulbok, P. (2004). Autonomy and Adolescence: A Concept Analysis. Public Health Nursing, 21(2), 144–152.