Πριν χτυπήσει το κουδούνι: Εκφοβισμός και Τρόποι Πρόληψης

Διάφορα περιστατικά άσκησης σωματικής ή/και ψυχολογικής βίας παρατηρούνται συχνά μεταξύ μαθητών στη σχολική κοινότητα. Τι είναι όμως αυτό που διακρίνει τον εκφοβισμό από το πείραγμα και πως μπορούμε να προλάβουμε τέτοιες καταστάσεις;

Παρότι πολλοί ορισμοί έχουν προταθεί για να περιγράψουν το φαινόμενο του εκφοβισμού, ο ορισμός του Olweus (1991) είναι αυτός που χρησιμοποιείται ευρέως. Σύμφωνα με τον Olweus (1991), για να χαρακτηριστεί μια συμπεριφορά ως εκφοβισμός θα πρέπει να: (1) γίνεται συστηματικά (2) από πρόθεση (3) με στόχο να πληγώσει κάποιον (4) ενώ ταυτόχρονα υπάρχει ανισορροπία δύναμης των ατόμων που εμπλέκονται. Το πείραγμα, αντιθέτως, συμβαίνει μεταξύ φίλων, δεν περιλαμβάνει πρόκληση σωματικού ή ψυχολογικού πόνου και θα πρέπει να διαχωρίζεται από τον εκφοβισμό (Olweus, 2009).

Για την πρόληψη του φαινομένου προτείνεται μια ολιστική προσέγγιση, η οποία βασίζεται στην κοινωνικο-οικολογική θεωρία, που εισήχθη από τον αναπτυξιακό ψυχολόγο Bronfenbrenner (2005). Η προσέγγιση αυτή απαιτεί την εμπλοκή όλων των μελών της κοινωνίας ξεκινώντας από τη σχολική κοινότητα (μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί). Συγκεκριμένα τρόποι πρόληψης κατά του φαινομένου προτείνονται σε επίπεδο σχολείου αλλά και σε επίπεδο τάξης.

Τι μπορεί να γίνει σε επίπεδο σχολείου για την πρόληψη φαινομένων σχολικού εκφοβισμού;
● Ορισμός υπεύθυνου σχολικού εκφοβισμού. Τα τελευταία χρόνια ορίζεται ένας εκπαιδευτικός ο οποίος αφενός διαχειρίζεται περιστατικά εκφοβισμού, αφετέρου φροντίζει για την ενημέρωση των μαθητών, των γονέων και των υπόλοιπων εκπαιδευτικών σχετικά με το φαινόμενο.
● Ορισμός σαφών κανόνων και ξεκάθαρης πολιτικής του σχολείου απέναντι σε περιστατικά βίας.
● Αυξημένη επιτήρηση του σχολικού χώρου και αξιολόγηση της επιτήρησης αυτής. Όπως είναι γνωστό, τα παιδιά συνήθως επιλέγουν τις «γκρίζες ζώνες» του σχολείου για να εκδηλώσουν επιθετική συμπεριφορά χωρίς να γίνονται αντιληπτά από τους εκπαιδευτικούς.
● Επιμορφώσεις εκπαιδευτικών με στόχο την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης στην τάξη και τη διαχείριση περιστατικών σχολικού εκφοβισμού.
● Συνεργασία με τους γονείς και διεξαγωγή ενημερωτικών εκδηλώσεων.
● Συνεργασία με φορείς και οργανώσεις που παρέχουν υποστήριξη για θέματα σχολικού εκφοβισμού.
● Προαγωγή της συνεργασίας, της επικοινωνίας και της επαφής μεταξύ των μαθητών μέσω της τέχνης.

Και τι θα μπορούσε να γίνει επιπλέον σε επίπεδο τάξης;
● Εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης. Τα προγράμματα πρόληψης που λειτουργούν είτε σε πρωτογενές, είτε σε δευτερογενές επίπεδο προάγουν τη συνεργατικότητα, την ενσυναίσθηση, την ψυχική ανθεκτικότητα και εκπαιδεύουν τα παιδιά σε μη βίαιους τρόπους επίλυσης των συγκρούσεων.

Πολλά από αυτά τα προγράμματα περιλαμβάνουν και τη διαμεσολάβηση συνομηλίκων, όπου παρέχεται ενημέρωση και υποστήριξη σε μαθητές από συνομηλίκους τους.
● Ενημέρωση των μαθητών για τους κανόνες του σχολείου, την πολιτική του και τις επιπτώσεις που μπορεί να έχουν συμπεριφορές άσκησης βίας.
● Συζητήσεις σχετικά με το φαινόμενο του εκφοβισμού και τις επιπτώσεις της βίας στο άτομο χρησιμοποιώντας βίντεο, παιχνίδια ρόλων, λογοτεχνία, τέχνη κτλ.

Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι λόγω της πολυπλοκότητας του φαινομένου του εκφοβισμού, η πρόληψη θα πρέπει να δρα σε πολλαπλά επίπεδα που εμπλέκουν όχι μόνο τη σχολική κοινότητα αλλά και την οικογένεια και την ευρύτερη κοινωνία.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.