Απώλεια-αποχωρισμός από το αγαπημένο μας κατοικίδιο

Ένα θέμα το οποίο καλούνται αναπόφευκτα να αντιμετωπίσουν όλες εκείνες οι οικογένειες οι οποίες έχουν επιλέξει να συμβιώνουν με κατοικίδια είναι και αυτό της απώλειάς τους. Ιδιαίτερα για τα παιδιά, τα κατοικίδια είναι κάτι παραπάνω από ζώα που απλά συνυπάρχουν μαζί τους- είναι μέλη της οικογένειάς τους. Τα παιδιά μοιράζονται ένα μεγάλο μέρος της καθημερινότητάς τους με το αγαπημένο τους ζωάκι. Συνήθως, τα κατοικίδια είναι εκείνα που «καλημερίζουν» κάθε πρωί τα παιδιά, τα περιμένουν γεμάτα χαρά να επιστρέψουν από το σχολείο και τις πιο πολλές φορές γίνονται οι πιο πιστοί τους φίλοι στους οποίους εκμυστηρεύονται τα πιο κρυφά τους μυστικά. Τα κατοικίδια είναι πάντα διαθέσιμα να προσφέρουν ανακούφιση και συντροφιά στο παιδί, όταν είναι στενοχωρημένο ή άρρωστο.

Τι γίνεται, όμως, όταν έρθει εκείνη η μέρα που ο αγαπημένος τους φίλος φύγει από τη ζωή; Τότε τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με μία από τις πιο επώδυνες καταστάσεις, αυτή της απώλειας. Οι γονείς είναι αδύνατο να προφυλάξουν τα παιδιά από τη βίωση αυτής της εμπειρίας, ωστόσο, μπορούν να τα βοηθήσουν να την διαχειριστούν όσο καλύτερα γίνεται. Πολλές φορές, η απώλεια ενός ζώου είναι η πρώτη εμπειρία θανάτου την οποία έχουν να διαχειριστούν τα παιδιά. Η διαδικασία, λοιπόν, του πένθους για το αγαπημένο κατοικίδιο έχει πολλά να διδάξει για τις μελλοντικές απώλειες που έχουν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά.

Η ανακοίνωση της δυσάρεστης είδησης
Μία από τις πιο δύσκολες καταστάσεις που καλείται να αντιμετωπίσει ο γονέας είναι αυτή της ανακοίνωσης της απώλειας του αγαπημένου κατοικίδιου. Όσο κι αν σας δυσκολεύει, μιλήστε ανοιχτά στο παιδί, εξηγώντας του με απλά λόγια και λαμβάνοντας πάντα υπόψη την ηλικία του και το επίπεδο ωριμότητάς του τι ακριβώς έχει συμβεί. Επιλέξτε έναν χώρο στον οποίο το παιδί θα νιώθει ασφάλεια, όπως είναι το σπίτι σας. Χρησιμοποιείστε τη λέξη «πέθανε» κι όχι φράσεις όπως «πήγε στον ουρανό και τώρα θα τρέχει ανέμελο εκεί» ή το «πήγε για ύπνο». Επειδή πολλές φορές τα παιδιά θεωρούν πως το ζωάκι τους, ακόμα και μετά το θάνατο, πεινάει, πονάει ή κρυώνει, εξηγείστε τους πως με το θάνατο παύουν οι λειτουργίες του σώματος και το ζώο δε νιώθει τίποτα από όλα αυτά. Μην αποκρύψετε την αλήθεια στο παιδί λέγοντάς του πως το ζωάκι του «το έσκασε από το σπίτι», προκειμένου να το διαφυλάξετε από τη θλίψη που θα βιώσει. Η αλήθεια, όσο επώδυνη κι αν είναι, είναι πάντα πιο λυτρωτική στο τέλος, από ένα ψέμα. Άλλωστε, αν κάποια στιγμή αποκαλυφθεί η αλήθεια, το παιδί θα βιώσει έντονο θυμό για την απόκρυψη του γεγονότος.

Αν το ζωάκι σας αντιμετώπιζε κάποιο πρόβλημα υγείας και αναγκαστήκατε να προβείτε σε ευθανασία, εξηγείστε στο παιδί πως ο κτηνίατρος έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε, αλλά, δυστυχώς, η κατάσταση ήταν μη αναστρέψιμη. Εξηγείστε στο παιδί πως η ευθανασία είναι η τελευταία ευγενική προσφορά που μπορούσατε να κάνετε στο ζωάκι σας, λυτρώνοντάς το από τους πόνους που βίωνε και προσφέροντάς του έναν ανώδυνο θάνατο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, καλό είναι το παιδί να είναι ενήμερο από πριν για την κατάσταση υγείας του αγαπημένου του φίλου και να το προετοιμάσετε σιγά σιγά για την επερχόμενη απώλειά του.

Αν το παιδί σας αρχίσει να ρωτάει τι γίνεται μετά το θάνατο και πού πήγε το ζωάκι του αφότου πέθανε, απαντήστε ειλικρινά στο παιδί με βάση τις δικές σας πεποιθήσεις. Αν, πάλι, ούτε εσείς έχετε μία ξεκάθαρη πεποίθηση του τι γίνεται μετά, πείτε στο παιδί πως ο θάνατος παραμένει και για εσάς ένα μυστήριο και δεν ξέρετε.

Όπως κάθε άνθρωπος που βιώνει μια απώλεια και έρχεται αντιμέτωπος με διάφορες συναισθηματικές καταστάσεις, έτσι και το παιδί που πενθεί για την απώλεια του αγαπημένου του ζώου, βιώνει διάφορες εναλλαγές συναισθήματος.

Άρνηση και απομόνωση: Το παιδί μπορεί να αρνείται να αποδεχτεί την πραγματικότητα. Είναι μία φυσιολογική αντίδραση και ένας μηχανισμός άμυνας που ενεργοποιείται κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα επώδυνο γεγονός. Επίσης, μπορεί το παιδί να μονωθεί συναισθηματικά, δηλαδή να «κλειστεί στον εαυτό του».
Θυμός: Είναι μία δεύτερη γραμμή άμυνας που ενεργοποιεί ο εγκέφαλός μας, όταν αρχίζει να συνειδητοποιεί το μέγεθος του πόνου που έχει προκληθεί από την απώλεια.
Ενοχή: για τις φορές που το παιδί φέρθηκε άσχημα στο ζωάκι του.
Απενοχοποιείστε το παιδί από όλα αυτά τα συναισθήματα, εξηγώντας του πως είναι φυσιολογικά. Ενθαρρύνετέ το να μιλήσει για το πώς νιώθει, μιλώντας και εσείς για το δικό σας συναίσθημα. Έτσι το παιδί αντιλαμβάνεται πως δεν είναι μόνο στη θλίψη που βιώνει και πως υπάρχει «χώρος» για τη βίωση όλων αυτών των συναισθημάτων. Αποφύγετε να πείτε στο παιδί να μη στενοχωριέται. Είναι κάτι που ξέρετε καλά πως είναι αναπόφευκτο. Μιλήστε για δικές σας εμπειρίες απώλειας αγαπημένων σας ζώων όταν ήσασταν παιδιά και πόσο είχατε δυσκολευτεί να αποχαιρετήσετε το αγαπημένο σας κατοικίδιο.

Μετά το πρώτο σοκ
Αφού ανακοινώσετε την απώλεια του κατοικίδιου στο παιδί, δώστε του την ευκαιρία να το αποχαιρετήσει. Μπορείτε να πάτε παρέα να θάψετε το ζωάκι σας. Προτρέψτε το παιδί να ζωγραφίσει κάτι για τον αγαπημένο του φίλο, βάζοντάς το μαζί, όταν θα το θάψετε. Επίσης, μοιραστείτε με το παιδί αναμνήσεις από την καθημερινότητα που είχατε με το κατοικίδιό σας. Δείτε παλιές φωτογραφίες από χαρούμενες οικογενειακές στιγμές που περάσατε μαζί του. Πάνω από όλα, δείξτε συναισθηματική διαθεσιμότητα στο παιδί. Να θυμάστε πως ο θρήνος ενός παιδιού που βιώνει την απώλεια ενός ζώου είναι παρόμοιος με τον πόνο που βιώνουν οι ενήλικες, όταν χάνουν ένα αγαπημένο τους πρόσωπο.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφία:
Kubler-Ross, Ε. (2014). On death and dying: What the dying have to teach doctors, nurses, clergy and their own families. Scribner