ΑΣΦΑΛΩΣ… ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ! Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών: Απλές αλλά σημαντικές συμβουλές

Η τρέχουσα ειδησεογραφία αναφέρει υποθέσεις παιδιών που παρενοχλήθηκαν ή κακοποιήθηκαν σεξουαλικά. Πράγματι, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες περιστατικά σεξουαλικής εκμετάλλευσης σημειώνουν σημαντική αύξηση. Παρατηρείται ότι το καλοκαίρι τα παιδιά βρίσκονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα εκτός σπιτιού, ακόμη και χωρίς την επίβλεψη κάποιου ενήλικα. Οι αθώες βόλτες στην παράλια, οι επισκέψεις στο χωριό του παππού και της γιαγιάς, ακόμη και ο περισσότερος ελεύθερος χρόνος για παιχνίδι και πλοήγηση στο διαδίκτυο αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την εκμετάλλευση των παιδιών.

Σεξουαλική κακοποίηση έχει οριστεί ως η συμμετοχή του παιδιού σε σεξουαλική δραστηριότητα, την οποία δεν κατανοεί πλήρως, δεν είναι σε θέση να δώσει συγκατάθεση ή για την οποία το παιδί δεν είναι αναπτυξιακά διατεθειμένο ή αλλιώς παραβιάζει τους νόμους ή τα κοινωνικά ταμπού της κοινωνίας.

Τα παιδιά μπορεί να υποστούν σεξουαλική κακοποίηση τόσο από ενήλικες όσο και από άλλα παιδιά που είναι - λόγω της ηλικίας τους ή του σταδίου ανάπτυξης τους - σε θέση ευθύνης, εμπιστοσύνης ή εξουσίας πάνω στο θύμα.

Οφείλουμε να ενθαρρύνουμε από νωρίς τα παιδιά να μας εμπιστεύονται και να μας ενημερώνουν για οποιαδήποτε δύσκολη κατάσταση έχουν αντιμετωπίσει. Όμως αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Παιδιά που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση συχνά νιώθουν φόβο ή ντροπή να μιλήσουν γι’ αυτό. Νομίζουν ότι κανείς δεν θα τους πιστέψει. Κι αυτό εκμεταλλεύονται οι  δράστες, όπως επίσης ότι οι ενήλικες συχνά περιμένουν πρώτα από το παιδί να αποκαλύψει κάτι για να αναλάβουν δράση.

Εμείς όμως δεν μπορούμε να περιμένουμε. Τα παιδιά μάς χρειάζονται για να κινητοποιηθούν. Το Εθνικό Κέντρο για τις Εξαφανίσεις και τα Παιδιά Θύματα Εκμετάλλευσης του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» συνεργάζεται με οικογένειες, με στόχο να βοηθήσει τους γονείς να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Μαθαίνοντας πώς να αναγνωρίζουν τα σημάδια της σεξουαλικής κακοποίησης των παιδιών, οι γονείς μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη μείωση των επιπτώσεων της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών.

Βασικά σημάδια:

• Το παιδί εμφανίζει έντονο κι αδικαιολόγητο άγχος
• Απομονώνεται και δεν κοινωνικοποιείται
• Έχει απρόβλεπτες κι έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις και ξεσπάσματα
• Έχει αυτοκαταστροφικές τάσεις
• Ανταποκρίνεται με παράξενο τρόπο όταν προσπαθεί κάποιος να το αγγίξει
• Απουσιάζει ή καθυστερεί συστηματικά να πάει σχολείο ή  αρνείται να επιστρέψει σπίτι
• Αδικαιολόγητες πληγές και τραύματα
• Κακή σωματική υγιεινή
• Φόβος προς συγκεκριμένους ανθρώπους και συγκεκριμένες τοποθεσίες
• Παλινδρόμηση στη βρεφική ηλικία (νυχτερινή ενούρηση, εγκόπριση, χρήση πιπίλας)
• Έντονη ενασχόληση με την περιοχή των γεννητικών οργάνων
• Σεξουαλική συμπεριφορά που δε συνάδει με την ηλικία του παιδιού
• Το παιδί κατέχει μεγάλα χρηματικά ποσά, χωρίς να μπορεί να δικαιολογήσει που τα έχει βρει

Συμβουλές προς τους γονείς:

• Ελέγξτε τους φροντιστές των παιδιών και τις αντιδράσεις τους. Ρωτήστε τα παιδιά «Νιώθεις άνετα με τον/την φροντιστή; Γιατί ή γιατί όχι;»
• Συμμετέχετε και αναλάβετε ενεργό ρόλο στις δραστηριότητες των παιδιών
• Είναι σημαντικό να γνωρίζετε πού βρίσκονται τα παιδιά και με ποιους επικοινωνούν εντός και εκτός διαδικτύου
• Αναζητήστε αρμόδιους οργανισμούς και τις πολιτικές που ακολουθούν για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση.
• Χρησιμοποιήστε παιχνίδια ρόλων για να καλλιεργήσετε στα παιδιά βασικές δεξιότητες ασφάλειας, όπως: να παραμείνουν στο ίδιο σημείο, να κάνουν φασαρία για να συγκεντρωθεί κόσμος και να φωνάξουν αν κάποιος τους αγγίξει με τρόπο που τα κάνει να νιώθουν άβολα.
• Ακούστε τα παιδιά. Δώστε προσοχή αν σας πουν ότι δεν θέλουν να βρίσκονται με συγκεκριμένα άτομα ή σε συγκριμένα μέρη.
• Μάθετε στα παιδιά ότι έχουν το δικαίωμα να λένε «ΟΧΙ» σε οποιονδήποτε ή οτιδήποτε τους κάνει να νιώθουν φοβισμένα, άβολα ή μπερδεμένα και πώς να ξεφεύγουν από τέτοιες καταστάσεις όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
• Παρέχετε ένα ασφαλές περιβάλλον, όπου τα παιδιά νιώθουν άνετα κι ενθαρρύνονται να μοιράζονται τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους
• Οποιαδήποτε ξαφνική και χωρίς εμφανή αιτία αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού, στη διάθεση, την όρεξη ή τον ύπνο του οφείλει να προβληματίσει.

Πώς να υποστηρίξετε τα παιδιά-θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης:

• Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι μπορούν να σας πουν οτιδήποτε και ότι είστε εκεί για να βοηθήσετε.
• Παραμείνετε ψύχραιμοι και μην κρίνετε εάν τα παιδιά αποκαλύψουν κακοποίηση ή οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπίζουν.
• Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά γνωρίζουν ότι όταν τα εκμεταλλεύονται δεν είναι ποτέ δικό τους λάθος.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι τα παιδιά:

• Βιώνουν αισθήματα ενοχής γι’ αυτό που συνέβη
• Αντιμετωπίζουν την κατάσταση σαν ένα «ένοχο οικογενειακό μυστικό»
• Λειτουργούν προστατευτικά προς τους γονείς τους 
• Ακόμη και να αντιληφθούν το κίνδυνο σπάνια ζητούν βοήθεια
• Μαθαίνουν να μην αισθάνονται
• Τα παιδιά είναι οι «ήρωες της ζωής» αφού έχουν επιβιώσει από πολύ δύσκολες καταστάσεις

Εάν υποψιάζεστε ότι ένα παιδί υφίσταται σεξουαλική κακοποίηση /παρενόχληση επικοινωνήστε αμέσως με τις αρμόδιες αρχές ή καλέστε την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών και Εφήβων 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.