Παιδί και Εξωσχολικές δραστηριότητες: ποια η σημασία τους και με ποια κριτήρια πρέπει να επιλέγονται;

Το καλοκαίρι, που τα σχολεία κλείνουν, τα παιδιά έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο και οι γονείς προβληματίζονται ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος ώστε να περάσουν δημιουργικά τις διακοπές τους. Ωστόσο, οι γονείς συχνά μας συμβουλεύονται και μας εκφράζουν τον προβληματισμό τους σχετικά με τον καλύτερο τρόπο αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου των παιδιών τόσο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού όσο και κατά τη διάρκεια της σχολικής τους φοίτησης.

Ως ελεύθερος χρόνος, θεωρείται ο προσωπικός χρόνος που έχουν στη διάθεσή τους οι άνθρωποι και έχουν την ευχέρεια να τον διαχειριστούν ελεύθερα και σύμφωνα με τη δική τους θέληση. Ο χρόνος αυτός αξιοποιείται για να ικανοποιήσουν την κάλυψη των προσωπικών τους αναγκών χωρίς να υπάρχει η έννοια της υποχρέωσης. Οι εξωσχολικές δραστηριότητες λοιπόν είναι δραστηριότητες που μπορούν να κάνουν τα παιδιά στον ελεύθερο χρόνο τους, δηλαδή τον χρόνο που έχουν εκτός των σχολικών τους υποχρεώσεων και μέσω των οποίων αποκτούν σημαντικές δεξιότητες (Μιχαηλίδης, 2014).

Οι εξωσχολικές δραστηριότητες ποικίλουν σχετικά με το είδος τους, παρέχοντας πολλαπλά οφέλη. Ενδεικτικά, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την ανάπτυξη των δεξιοτήτων αλληλεπίδρασης μεταξύ συνομηλίκων, τον εμπλουτισμό των ακαδημαϊκών εφοδίων των παιδιών και τη μείωση της συχνότητας εμφάνισης προβλημάτων συμπεριφοράς (Wilson, 2009).

Εάν θα θέλαμε να εμβαθύνουμε στα είδη των εξωσχολικών δραστηριοτήτων θα λέγαμε ότι υπάρχουν δραστηριότητες που προϋποθέτουν τη συμμετοχή των παιδιών σε ομάδες, όπως για παράδειγμα είναι οι εθελοντικές δράσεις μέσω των οποίων ενισχύεται η κοινωνικοποίηση των παιδιών. Μαθαίνουν πώς να αλληλεπιδρούν με τους συνομηλίκους τους και να δημιουργούν διαπροσωπικές σχέσεις που στηρίζονται στον αλληλοσεβασμό, στη συνεργασία και τη διάθεση προσφοράς.  

Μέσω άλλων δραστηριοτήτων που δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να αναπτύσσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες, τα παιδιά καταφέρνουν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, να αναδείξουν τις κλήσεις και τα ταλέντα τους και να ενισχύσουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους.

Επιπλέον, υπάρχουν δραστηριότητες που ενισχύουν τις εκπαιδευτικές δεξιότητες των παιδιών όπως είναι η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας, η ρομποτική, το σκάκι κ.τ.λ. Μέσω αυτών των δραστηριοτήτων τα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν τη γνώση ολιστικά, να αντιληφθούν τα οφέλη της σε πρακτικό επίπεδο και να ενισχύσουν τη σχολική τους επίδοση.

Τέλος, πολλά παιδιά επιλέγουν να πάρουν μέρος σε αθλητικές δραστηριότητες και μέσω αυτών κατορθώνουν να αποκτήσουν θετική εικόνα για το σώμα τους. Οι αθλητικές δραστηριότητες συμβάλλουν στην καλή φυσική και ψυχική υγεία των παιδιών καθώς βοηθούν στη διατήρηση εντός φυσιολογικών ορίων το  σωματικό βάρος και μειώνουν τα επίπεδα του άγχους.

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι μέσω των εξωσχολικών δραστηριοτήτων επιτυγχάνεται η κάλυψη πολλαπλών βιολογικών και συναισθηματικών αναγκών, αποτέλεσμα που δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της σχολικής φοίτησης. Οι εξωσχολικές δραστηριότητες συμβάλλουν  στην ψυχοκοινωνική ωρίμανση των παιδιών (Fredricks & Eccles, 2005). Τα παιδιά αισθάνονται ότι γίνονται αποδεκτά από τους συνομηλίκους τους, νιώθουν μέλη μιας ομάδας, ενδυναμώνουν τη σχολική τους επίδοση, ωθούνται στη σταδιακή ανάκτηση της αυτονομίας τους και ενισχύουν την αυτοεκτίμησή τους.

Παρότι τα οφέλη των εξωσχολικών δραστηριοτήτων είναι πολλαπλά, υπάρχουν κάποια κριτήρια που θα ήταν καλό οι γονείς να τα λάβουν υπόψη τους προκειμένου να επιλέξουν μαζί με τα παιδιά τους, την καταλληλότερη για εκείνα δραστηριότητα.

Αναλυτικότερα, οι γονείς είναι καλό να επιλέγουν ένα συγκεκριμένο, μικρό, αριθμό εξωσχολικών δραστηριοτήτων. Όταν τα παιδιά, εκτός από τις σχολικές τους υποχρεώσεις, έχουν να ανταποκριθούν σε πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες, στερούνται της ξεκούρασης που είναι απαραίτητη για εκείνα. Αυτό έχει επίπτωση στη σχολική τους επίδοση καθώς δεν έχουν το χρόνο να ασχοληθούν με την προετοιμασία των μαθημάτων τους ή είναι πολύ κουρασμένα για να αποδώσουν στο φόρτο εργασιών. Η πιο βασική όμως επίπτωση είναι ότι το παιδί δεν μπορεί να απολαύσει τις δραστηριότητες που κάνει, τις εισπράττει ως μια ακόμα υποχρέωση στην οποία πρέπει να ανταποκριθεί, με αποτέλεσμα να χάνει αρκετά από το οφέλη τους.

Επίσης, ένα κριτήριο επιλογής εξωσχολικών δραστηριοτήτων είναι το κόστος συμμετοχής του παιδιού. Η εξωσχολική δραστηριότητα θα πρέπει να είναι συμβατή με τις δυνατότητες της οικογένειας ώστε να μη νιώθουν οι γονείς ότι πιέζονται για να ανταπεξέλθουν στα έξοδα αλλά και για να μη δημιουργούνται ανισότητες μεταξύ των παιδιών.

Εάν η οικογένεια έχει επιλέξει ένα μικρό αριθμό δραστηριοτήτων, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες, το παιδί να τις παρακολουθήσει σε πιο σταθερή βάση και όχι να συμμετέχει αποσπασματικά ή να αλλάζει δραστηριότητες σε τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτό βοηθά το παιδί να αποκομίζει στο μέγιστο τα οφέλη των εξωσχολικών δραστηριοτήτων.

Υπάρχουν εξωσχολικές δραστηριότητες, οι οποίες υλοπoιούνται εντός των σχολικών μονάδων με τη πρωτοβουλία των  γονέων και της διεύθυνσης των σχολείων. Η συμμετοχή των παιδιών σε τέτοιου είδους δραστηριότητες, όπου συμμετέχουν και οι συμμαθητές τους, μπορούν να ενισχύσουν την κοινωνική δικτύωσή τους (Fredricks & Eccles 2005). Άλλα οφέλη τέτοιων δραστηριοτήτων είναι ότι δυνητικά μπορούν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά σε περιστατικά εκφοβισμού, καθώς οι ομάδες τείνουν να λειτουργούν προστατευτικά στα μέλη τους ή μπορούν να αποτελέσουν ανάχωμα σε φαινόμενα σχολικής διαρροής, καθώς οι μαθητές νιώθουν μέρος της σχολικής κοινότητας.

Ένα επιπλέον κριτήριο επιλογής, που οι γονείς θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους, είναι οι επιθυμίες του παιδιού. Είναι αλήθεια ότι συχνά τα παιδιά νιώθουν πιεσμένα καθώς ωθούνται να συμμετέχουν σε μια δραστηριότητα χωρίς να την επιθυμούν ή να έχουν κάποιο σχετικό ταλέντο αλλά κυρίως γιατί είναι επιθυμία ή όνειρο των γονιών τους. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να βιώνουν άγχος ή να αισθάνονται ότι δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των γονιών τους και ότι τους απογοητεύουν.

Τέλος, όταν επιλέγονται αθλητικές δραστηριότητες ο στόχος δε θα πρέπει να είναι η επίδοση τους παιδιού αλλά η επίτευξη καλής σωματικής υγείας των παιδιών, η συμμετοχή σε ομάδες και η χαρά του παιχνιδιού. Όταν οι αθλητικές δραστηριότητες γίνονται αναγκαστικά ή με όρους υποχρέωσης και αυστηρού προγράμματος, εξωθούν τα παιδιά στα άκρα με κίνδυνο σωματικούς τραυματισμούς ή το αίσθημα της μη επάρκειας (Wilson, 2009).

Συμπερασματικά λοιπόν, θα λέγαμε ότι η συμμετοχή των παιδιών σε εξωσχολικές δραστηριότητες έχει σημαντικά οφέλη για την ψυχοσωματική τους ανάπτυξη και τα κριτήρια επιλογής του είδους της δραστηριότητας θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κάθε οικογένειας και να μεγιστοποιούν τα οφέλη τους.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111» ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφία:

Fredricks, A.J. & Eccles S.J. (2005). Developmental Benefits of Extracurricular Involvement: Do Peer Characteristics Mediate the Link Between Activities and Youth Outcomes? Journal of Youth and Adolescence, Vol. 34, No. 6, pp. 507–520.
Wilson, N. (2009). Impact of Extracurricular Activities on Students. American Psychological Association, 5th edition.
Μιχαηλίδης, Γ. (2014). Δομημένες εξωσχολικές δραστηριότητες και η σχέση τους με τη σχολική επίδοση, την παιγνιώδη συμπεριφορά του παιδιού και το βαθμό ικανοποίησης από τη ζωή. Φλώρινα: Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. (διπλωματική εργασία).